انواع قالب های شعری

انواع شعر فارسی

انواع شعر فارسی :

1-مثنوی: مثنوی شعری است که هردو مصراع تمام ابیاتش به طور جداگانه دارای قافیه ی مستقل می باشد. مثنوی های معروف عبارت اند از: 1-شاهنامه ی فردوسی 2- حدیقه ی سنایی 3- خمسه ی نظامی 4- منطق الطیر عطار 5- مثنوی معنوی 6- بوستان سعدی.

در دوران اخیر پروین اعتصامی و استاد شهریار موفق ترین شاعران قالب مثنوی هستند.

نحوه ی قرار گیری قافیه در قالب مثنوی(علایم نشانگر قافیه است) :

مثال از کتاب مثنوی مولوی:

بشنو از نی چون شکایت می کنداز جدایی ها شکایت می کند کز نیستان تا مرا ببریده انداز نفیرم مرد و زن نالیده اند سینه خواهم شرحه شرحه از فراقتا بگو شرح درد اشتیاق هر کسی از ظن خود شد یار مناز درون من نحبست اسرار من

2- رباعی: عبارت از دو بیت شعر است که باید مصراع اول، دوّم و چهارم آن قافیه ی یکسانی داشته باشد ولی گاهی مصراع سوم نیز با بقیه ی مصراع ها در قافیه شریک می شود.رباعی در وزن «لا حول و لا قوة الّا بالله» است و در قدیم به آن ترانه و دو بیتی چهار گاهی و چهار بیتی هم می گفتند و مشکل ترین نوع شعر فارسی است. به قول استاد همایی: « رباعی خوب گفتن در واقع بحر در کوزه جای دادن است.».از شاعران معروف این سبک :عمر خیّام نیشابوری، ابو سعیدابوالخیر ، عطار، مولوی و حافظ را می توان نام برد.

نحوه ی قرار گیری قافیه در قالب رباعی(علایم نشانگر قافیه است) :

3- دوبیتی : دوبیتی مانند رباعی و در قافیه بندی با آن یکی است ولی وزن مشخصی ندارد.تفاوت دوبیتی با رباعی در هجای اول اولین کلمه است. شاعران معروف این سبک بابا طاهر،اقبال لاهوری،فائز دشتستانی می باشند. نحوه ی قرار گیری قافیه در قالب دوبیتی (علایم نشانگر قافیه است) :ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ* ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * مثال:الهی آتش عشقم به جان زن شرر زان شعله ام بر استخوان زنچو شمعم بر فروز از آتش عشق بر آن آتش دلم پروانه سان زن

4.چهارپاره : نوعی از شعر است که در دوره ی معاصر رایج شده و مجموعه ای از چند قطعه است و هر قطعه دو بیت دارد که آن را چون از چهار مصراع تشکیل شده چهارپاره می گویند.شاعران معروف این نوع شعر: ملک الشعرای بهار، سعید بیابانکی،دکتر حمید شیرازی.

مثال:

آب شد برف زرد کوه سپید
تکّه یخ ها به گریه افتادند

تکّه یخ ها چه سر به زیر و صبور
جای خود را به چشمه ها دادند

 **

چشمه ها آمدند پایین تر
دامن کوهسار را شُستند

بینِ آن راه های پیچاپیچ
کم کمک راه خویش را جُستند

**

نرم نرمک در آسمان پیچید
بوی سرسبزی علفزاران

چشمه ها ضرب در هزار شدند
مُتولّد شدند جوباران

**

جویباران به دامنِ صحرا
رِشته در رشته تار و پود شدند

دست در دستِ یکدگر دادند
عهد بستند و زنده رود شدند

**

ما همان چشمه هایِ کم آبیم
زندگی جمعِ دوستانه ی ماست

ما اگر ضرب در هزار شویم
ماندگاریم و جایِ ما دریاست

5-غزل : مجموعه ی ابیاتی است در وزن و قافیه ی واحد که مصراع اول با مصراع های زوج هم قافیه است. تعداد ابیات آن از پنج تا دوازده و گاهی شانزده بیت است. البته استاد جلال الدین همایی شعرهای سه و چهار بیتی در این قالب را غزل نا تمام می نامیدند.

شاعران معروف غزل سرا : حافظ،سعدی،مولوی، استاد شهریار و هوشنگ ابتهاج( سایه).

_____________________________________________________

توضیحات بیشتر:

انواع شعر فارسی

انواع شعر فارسی :

1-مثنوی: مثنوی شعری است که هردو مصراع تمام ابیاتش به طور جداگانه دارای قافیه ی مستقل می باشد. مثنوی های معروف عبارت اند از: 1-شاهنامه ی فردوسی 2- حدیقه ی سنایی 3- خمسه ی نظامی 4- منطق الطیر عطار 5- مثنوی معنوی 6- بوستان سعدی.

در دوران اخیر پروین اعتصامی و استاد شهریار موفق ترین شاعران قالب مثنوی هستند.

نحوه ی قرار گیری قافیه در قالب مثنوی(علایم نشانگر قافیه است) :

مثال از کتاب مثنوی مولوی:

بشنو از نی چون شکایت می کنداز جدایی ها شکایت می کند کز نیستان تا مرا ببریده انداز نفیرم مرد و زن نالیده اند سینه خواهم شرحه شرحه از فراقتا بگو شرح درد اشتیاق هر کسی از ظن خود شد یار مناز درون من نحبست اسرار من

2- رباعی: عبارت از دو بیت شعر است که باید مصراع اول، دوّم و چهارم آن قافیه ی یکسانی داشته باشد ولی گاهی مصراع سوم نیز با بقیه ی مصراع ها در قافیه شریک می شود.رباعی در وزن «لا حول و لا قوة الّا بالله» است و در قدیم به آن ترانه و دو بیتی چهار گاهی و چهار بیتی هم می گفتند و مشکل ترین نوع شعر فارسی است. به قول استاد همایی: « رباعی خوب گفتن در واقع بحر در کوزه جای دادن است.».از شاعران معروف این سبک :عمر خیّام نیشابوری، ابو سعیدابوالخیر ، عطار، مولوی و حافظ را می توان نام برد.

نحوه ی قرار گیری قافیه در قالب رباعی(علایم نشانگر قافیه است) :

3- دوبیتی : دوبیتی مانند رباعی و در قافیه بندی با آن یکی است ولی وزن مشخصی ندارد.تفاوت دوبیتی با رباعی در هجای اول اولین کلمه است. شاعران معروف این سبک بابا طاهر،اقبال لاهوری،فائز دشتستانی می باشند. نحوه ی قرار گیری قافیه در قالب دوبیتی (علایم نشانگر قافیه است) :ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ* ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * مثال:الهی آتش عشقم به جان زن شرر زان شعله ام بر استخوان زنچو شمعم بر فروز از آتش عشق بر آن آتش دلم پروانه سان زن

4.چهارپاره : نوعی از شعر است که در دوره ی معاصر رایج شده و مجموعه ای از چند قطعه است و هر قطعه دو بیت دارد که آن را چون از چهار مصراع تشکیل شده چهارپاره می گویند.شاعران معروف این نوع شعر: ملک الشعرای بهار، سعید بیابانکی،دکتر حمید شیرازی.

مثال:

آب شد برف زرد کوه سپید
تکّه یخ ها به گریه افتادند

تکّه یخ ها چه سر به زیر و صبور
جای خود را به چشمه ها دادند

 **

چشمه ها آمدند پایین تر
دامن کوهسار را شُستند

بینِ آن راه های پیچاپیچ
کم کمک راه خویش را جُستند

**

نرم نرمک در آسمان پیچید
بوی سرسبزی علفزاران

چشمه ها ضرب در هزار شدند
مُتولّد شدند جوباران

**

جویباران به دامنِ صحرا
رِشته در رشته تار و پود شدند

دست در دستِ یکدگر دادند
عهد بستند و زنده رود شدند

**

ما همان چشمه هایِ کم آبیم
زندگی جم